تعریف و مفهوم اجتماع و جامعه

لفظ «جامعه» از لحاظ لغوی اسم فاعل مؤنث از مصدر «جمع» به معنای گرد كردن، فراهم آوردن و بر هم افزودن است، بنا براین به معنای گردآوردنده، فراهم‌كننده، بر هم افزاینده و در بر گیرنده خواهد بود.

این واژه عرفاً به معنای «گروه» و به‎خصوص «گروهی از انسان‌ها» به كار می‌رود كه در یك روستا، شهر، استان یا كشور، یا قاره زندگی می‌كنند. مثلًا «جامعه ایران» و «جامعه ایرانی» و یا آن گروه از مردم كه دارای یك دین یا مذهب‌اند، مانند «جامعه مسیحیان» و یا گروهی كه حرفه و شغل واحدی دارند، از قبیل «جامعه معلمان» و نیز همه انسان‌هایی كه بر روی زمین به سر می‌برند، «جامعه بشری» یا «جامعه بشریت» را تشکیل می‌دهند.

به طور كلی می‎توان گفت در هر موردی كه بتوان برای گروهی از مردم «وجه جامع» و «جهت وحدتی» اعتبار كرد، اطلاق لفظ «جامعه» بر آن گروه رواست. چه گروه یک مجموعه كوچك باشد و چه گروه انسان‎هایی كه از بدو خلقت تا كنون پدید آمده و از میان رفته‌اند.

«اجتماع» در اصطلاح جامعه‎شناسان و فیلسوفان این فن، هیئت و تركیبی است از اشخا موجود؛ اما جامعه به وضع و حالت انسان‎ها یا حیواناتی گفته می‎شود كه بر پایه قانونی مشترك زندگی كنند.

"لوكرس" می‎گوید: جامعه یك ابداع انسانی است. و "هابز" معتقد است كه جامعه نتیجه قراردادی است كه بر اثر جنگ دائمی پدید آمده است.

با توجه به تبیین معنای جامعه و اجتماع تا اندازهای روشن شد كه این دو اصطلاح مفهوم واحدی ندارند. هر چند در عرف عام بنا به تسامح، تفاوتی میان آن دو وجود ندارد و در بسیاری از موارد به گفتار و نوشتار، آن دو را به جای هم به كار می‎برند؛ اما با دقّت علمی باید میان آنها فرق‌هایی قائل شد.